Cijfer in de kijker

Ruim 100.000 Limburgse 55-plussers zullen arbeidsmarkt tegen 2032 verlaten

Ons land wordt al enkele jaren geconfronteerd met een sterke vergrijzing van de bevolking. Op zich heuglijk nieuws, want dat betekent dat we met z’n allen gemiddeld langer blijven leven. Maar tegelijkertijd brengt dat ook verschillende maatschappelijke en economische uitdagingen met zich mee. Denk maar aan de gezondheidszorg, de pensioenstelsels en niet in het minst ook aan de arbeidsmarkt. Nu de babyboomgeneratie de pensioenleeftijd overschrijdt, trekken immers meer en meer werknemers de deuren van hun bedrijf achter zich toe. Deze pensioneringsgolf vertaalt zich in een massale uitstroom van arbeidskrachten uit de arbeidsmarkt. De Limburgse cijfers spreken voor zich: naar verwachting zullen tussen 2022 en 2032 ruim 100.000 oudere werknemers de Limburgse arbeidsmarkt verlaten. En dat terwijl de jongere generatie onvoldoende groot is om alle vrijgekomen arbeidsplaatsen in te vullen.

Limburgse arbeidsbevolking wordt grijzer en kleiner

De Limburgse arbeidsbevolking is de voorbije decennia sterk vergrijsd. De groep 55- tot 64-jarigen groeide aan van 83.000 in 2000 tot een absolute piek van ruim 133.000 vandaag. Hierdoor werd ook het aandeel 55-plussers binnen de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15 tot 64 jaar) fors groter: van 15% in 2000 tot bijna 24% in 2023. Zowat een kwart van de Limburgse arbeidsbevolking is inmiddels dus 55-plusser. Limburg vergrijst daarmee sneller en sterker dan de rest van Vlaanderen. Jarenlang lag het aandeel 55-plussers hoger in Vlaanderen dan in Limburg, maar vanaf 2010 keerde de situatie. Vandaag strandt Vlaanderen op exact 22% 55-plussers binnen hun bevolking op arbeidsleeftijd.

De piek zijn we inmiddels wel voorbij, zowel in Limburg als in Vlaanderen, zo blijkt uit de recente bevolkingsvooruitzichten van het Federaal Planbureau. In Vlaanderen zou het aandeel 55-plussers in de arbeidsbevolking tegen 2033 afnemen tot 20%. Ook in Limburg is er een dalende trend, al zouden we wel nog ruim een procentpunt hoger uitkomen dan Vlaanderen. Op langere termijn, vanaf 2035, zou de groep 55-plussers in Limburg bovendien opnieuw aangroeien, in tegenstelling tot in Vlaanderen.

Een bijkomende uitdaging is dat vanuit demografisch oogpunt de doorstroom van jonge arbeidskrachten momenteel kleiner is dan de uitstroom van oudere werknemers. Tot 2008 woonden in Limburg nog meer 15- tot 24-jarigen dan 55- tot 64-jarigen. Puur cijfermatig betekent dit dat er genoeg jongeren klaarstonden om de werknemers te vervangen die ‘fin de carrière’ waren. Meer dan genoeg zelfs, wat ook leidde tot hoge jeugdwerkloosheidscijfers.

In 2009 keerde de verhouding om en werden de 55-plussers jaar na jaar groter in aantal dan de min-25 jarigen. Vandaag telt Limburg per honderd 55- tot 64-jarigen nog maar 70 jongeren (in 2000 waren er dat nog 126). Heel wat minder jeugdige handen dus om de uittreders uit de Limburgse arbeidsmarkt te vervangen. En hoewel de situatie de komende jaren wat zal verbeteren, gaan de jongeren nog vele jaren – en decennia – in de minderheid blijven, zeker in Limburg. Waar Limburg tegen 2033 ongeveer 87 jongeren per honderd 55-plussers zal tellen, gaat Vlaanderen al terug kunnen rekenen op 96 jongeren (dus opnieuw bijna fiftyfifty). De beperkte aanwas van een jongere generatie legt in Limburg dus – meer dan in Vlaanderen – extra druk op de arbeidsmarkt.

Babyboomers stromen massaal uit

Meer mensen richting pensioenleeftijd en minder doorstroom van jongeren, dat leidt onvermijdelijk tot een forse inkrimping van de beroepsbevolking waarop onze bedrijven kunnen terugvallen. Want uiteraard zet de vergrijzing zich ook door op de werkvloer zelf. Waar in 2008 nauwelijks 9% van alle Limburgse werknemers 55 jaar of ouder was, is dat vandaag – vijftien jaar later – al ruim één op vijf (21%). En ook hier zien we opnieuw dat de vergrijzing onder de werknemers zich in Limburg sterker doorzet dan in Vlaanderen. Vóór 2018 lag het aandeel 55-plussers onder de Limburgse werknemers nog onder het Vlaams gemiddelde. Met de jaren keerde de verhouding om en vandaag stellen de Limburgse bedrijven procentueel gezien meer 55-plussers tewerk dan gemiddeld in Vlaanderen (20,9% vs. 20,3%).

Veel Limburgers zullen de werkvloer aan een versneld tempo verlaten. Het Steunpunt Werk aan de KU Leuven berekende dat de netto-uitstroom in de provincie tussen 2017 en 2022 al ongeveer 34.000 personen bedroeg. Het gaat dan over 55-plussers die vervangen moeten worden omwille van ziekte, werkloosheid en vooral pensionering. Voor de periode 2022-2027 zou dit verder oplopen tot bijna 50.000 werkende babyboomers die de Limburgse arbeidsmarkt achter zich laten. In de jaren daarop (2027-2032) zou het nóg eens over eenzelfde aantal gaan. Ruim 100.000 Limburgse 55-plussers zullen de arbeidsmarkt dus op tien jaar tijd verlaten. Wetende dat in Limburg momenteel ongeveer 400.000 werkenden aan de slag zijn, komt een vervangingsvraag van die omvang overeen met liefst een kwart van de huidige werkende bevolking in Limburg.

De instroom van jongeren alleen zal alvast niet volstaan om al deze vervangingsvacatures in te vullen. Tussen 2022 en 2032 zullen volgens het Planbureau bijvoorbeeld maar 97.000 Limburgse jongeren de leeftijdsgrens van 20 jaar passeren, waarvan uiteraard ook niet iedereen effectief aan het werk zal gaan of geraken (in Vlaanderen is vandaag ongeveer 75% van de 20- tot 34-jarigen aan het werk[1]). Het is dan ook evident dat het invullen van zoveel vrijgekomen arbeidsplaatsen een zeer grote uitdaging vormt. En dan spreken we nog niet over het invullen van de bijkomende jobs die (best) ook worden gecreëerd door economische groei. De spanning op de arbeidsmarkt is hierdoor al lang geen tijdelijk fenomeen meer. Het gaat over een structurele krapte waarmee we nog jaren geconfronteerd blijven.

Op zoek naar oplossingen

De recepten om de arbeidsmarktkrapte aan te pakken zijn divers, maar vaak ook onderwerp van discussie. Een mirakeloplossing is er immers niet. Meer activeringsinspanningen van niet-beroepsactieven is sowieso een veel gehoorde piste. Dat geldt ongetwijfeld ook voor Limburg, waar ongeveer 22,5% van de 20- tot 64-jarigen buiten de arbeidsmarkt staat. Concreet gaat het over 116.000 Limburgers, waaronder weliswaar grote groepen arbeidsongeschikten, huisvrouwen of -mannen (vaak zonder arbeidswens) of studenten.[2] Lang niet allemaal Limburgers die dus (vlot) inzetbaar zijn. Het activeren van deze groep is belangrijk, maar het potentieel mag allicht ook niet overschat worden.

Andere oplossingen die vaak worden aangehaald zijn interregionale mobiliteit – bijvoorbeeld uit het Luikse – en economische migratie. Ook wat dat laatste betreft zijn de meningen onder beleidsmakers en wetenschappers verdeeld. Arbeidsmigratie zou voor specifieke tekorten een bijdrage kunnen leveren, maar een zeer gerichte en weloverwogen aanpak lijkt daarbij onontbeerlijk.

Het grootste deel van de oplossing ligt dan misschien nog wel in het opkrikken van de productiviteit, zodat met minder mensen meer en beter kan worden gewerkt. Een belangrijke gamechanger daarvoor wordt gezien in artificiële intelligentie, al kunnen ook andere vormen van digitalisering en technologie belangrijke productiviteitswinsten realiseren.

Tot slot is het uiteraard ook cruciaal om de arbeidskrachten die we hebben, zo lang mogelijk aan boord te houden. Het inzetbaar houden van medewerkers via opleiding, werkbaar werk en een leeftijdsbewust personeelsbeleid vormen daarbij cruciale hefbomen.

 

Voor meer gedetailleerde sociaaleconomische cijfers voor Limburg kan je steeds contact opnemen met de kenniscel op 011 300 100 of info@pomlimburg.be.

Publicatiedatum: 26 februari 2024

 


[1] Bron: Statistiek Vlaanderen – Werkzaamheidsgraad
[2] Bron: Steunpunt Werk – Arbeidsreserve provincies (2022)

Dit kan je ook interessant vinden

© POM Limburg 2024
POM Limburg voert het sociaaleconomisch beleid van de provincie Limburg uit.
limburg

Wij maken gebruik van cookies of gelijkaardige technologieën (bv. pixels of sociale media plug-ins) om o.a. uw gebruikservaring op onze website zo optimaal mogelijk te maken. Daarnaast wensen wij analyserende en marketing cookies te gebruiken om uw websitebezoek persoonlijker te maken, gerichte advertenties naar u te verzenden en om ons meer inzicht te geven in uw gebruik van onze website.

Gaat u ermee akkoord dat we cookies gebruiken voor een optimale websitebeleving, opdat wij onze website kunnen verbeteren en om u te kunnen verrassen met advertenties? Bevestig dan met "OK".

Wenst u daarentegen specifieke voorkeuren in te stellen voor verschillende soorten cookies? Dat kan via onze cookie policy. Wenst u meer uitleg over ons gebruik van cookies of hoe u cookies kan verwijderen? Lees dan onze cookie policy.